Hải Thượng Lãn Ông Le Hữu Trác là một trong những vị danh y của nước ta. Không những ông tích cực chữa bệnh cho người bệnh đương thời. còn soạn thảo bộ “Y tông tâm lĩnh” cho đời sau. Học tập trước tác của ông, chúng ta cần tìm hiểu cuộc đời của ông và rút ra những bài học lớn, những quan niệm đúng đắn của ông.
Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác sinh ngày 12 tháng 11 năm Canh tý (tức ngày 11 tháng 12 năm 1720). Nguyên quán ở thôn Văn Xá, huyện Đường Hào, phủ Thượng Hồng, tỉnh Hải Dương (nay là xã Liêu Xá, huyện Mỹ Văn, tỉnh Hải Hưng). Năm 1746, ông về quê mẹ ở xứ Bầu Thượng, xã Tình Diệm (nay là xã Sơn Quang, huyện Hương Sơn, tỉnh Nghệ Tĩnh). Ông qua đời tại đó ngày rằm tháng giêng năm Tân Hợi (1971) – thoj 71 tuổi.
Hiệu “Hải Thượng Lãn Ông” của ông ghép từ chữ “Hải” của tên tỉnh Hải Dương và chữ “Thượng” của tên phủ Thượng Hồng, bạn của xứ Bầu Thượng. Lãn Ông có nghĩa là ông lười, người không ham danh lợi.
Ông xuất thân từ một gia đình khoa bảng. Ông nội là Lê Hữu Danh, đậu đệ nhị, giáp tiến sĩ. Cha là Lê Hữu Mưu, đậu Đệ tam giáp Tiến sĩ, anh là Lê Hữu Kiến, đậu đệ tam giáp Tiến sĩ…Ông là con thứ bảy, theo cha lên ở kinh thành Thăng Long (nay là thủ đô Hà Nội). Hồi nhỏ ông đã nổi tiếng thông minh, học giỏi, hiểu rộng, thơ hay. Không may đến năm hai mươi tuổi (Kỷ mùi năm 1939) cha mất, ông tiếp tục đọc sách, thi tam trường, sau đó không đi thi thêm lần nào nữa.
Ông học binh thư, luyện võ, vào quân đội chúa Trịnh năm 1740, ông cầm quân thường thắng trận, Thống tướng của chúa Trịnh muốn cất nhắc, nhưng ông không ham, lấy cớ nọ cớ kia mà từ chối. Nhân tin có người anh ruột là Lê Hữu Chân chết để lại ba con nhỏ, ông xin xuất ngũ để về quê nuôi mẹ là bà Bùi Thị Thưởng, và giúp đỡ gia đình người anh.
Về quê không bao lâu ông ốm nặng, chữa chạy vài năm không khỏi, phải chuyển đến rú Thành (ở Nghệ An) được cụ lương y Trần Độc chữa bệnh (1749). Trong thời gian hơn một năm ở đó nhân tính ham học hỏi, ông đọc sách thực, có điều gì không rõ được cụ Trần Độc giảng giải cho. Khi khỏi bệnh ông về nhà tiếp tục tìm sách đọc thêm, ông giao tiếp với một lương y khác cũng họ Trần ở làng Đậu Xá bên cạnh. Ông trao đổi học hỏi thêm vài năm nữa, và bắt đầu chữa bệnh hành nghề. Mùa thu năm 1754, ông ra kinh đô mua thêm sách thuốc mang về Hương Sơn. Nhờ thông minh, chăm chỉ, có quyết tâm theo hướng đã định, nghề thuốc có nhiều tiến bộ, ông nổi tiếng khắp vùng Hoan Châu (nay là Nghệ Tĩnh).
Năm 1760, ông viết sách và dạy thuốc cho môn đệ. Ngày 12 tháng giêng năm Cảnh Hưng 43 (1782) chúa Trịnh triệu ông ra kinh đô chữa bệnh cho thế tử Trịnh Cán và chúa Trịnh. Tuy các bài thuốc do ông kê ra đều có phần hiệu nghiệm, ông cũng không chắc là chữa khỏi được vừa là bệnh khó vừa gặp sự đố kỵ của các Ngự y thời đó. Vốn không ham cảnh rộn rịp và đầy bất trắc ở nơi đế đô, ông tìm cách cáo về càng sớm càng tốt. Quả nhiên, ông về quê ít lâu sau đã nghe tin Chánh Đường tức Hoàng Đình Bảo, người giúp đỡ cho ông đã bị giết, vì liên quan với phe Đặng Thị Huệ.
Về quê ông tiếp tục bổ sung bộ “Y tông tâm lĩnh” và viết thêm tập “Thượng kinh ký sự”. Tập này cung cấp thêm tư liệu văn học giá trị, phản ánh người và việc trong thời đại phong kiến lúc bấy giờ.
Tiểu sử Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác – Trích “Hải thượng y tông tâm lĩnh”
Sưu tầm Dược phẩm PQA
Bài viết liên quan:
Bình luận
YÊU CẦU CHUYÊN GIA GỌI ĐIỆN TƯ VẤN